|
Een penseel
maken van een vogelveer Making a paintbrush from a feather Begin mei 2018 kwam ik na het bekijken van een uitzending van de BBC over het leven in de Tudor-periode deze informatie tegen op internet. (The Tudor period is the period between 1485 and 1603 in England and Wales and includes the Elizabethan period during the reign of Elizabeth I until 1603) Wat een geweldig simpele manier om ook in onze tijd zelf van een veer een waterverfpenseel te maken die geschikt is voor heel fijn schilderwerk. |
Zelf een kwast of penseel maken op een ambachtelijke manier
Benodigdheden:
- nieuwe, soepele en van binnen schoongemaakte spoelen (liefst doorschijnend) van ganzenveren en/of vogelveren met verschillende spoeldiameters
- japans afbreekmesje om de spoel op maat te snijden
- bundeltje haren van een hermelijn, marter, koe, varken, eekhoorn, das, vos enz.
- een glazen buisje met conusvormige bodem om haren bij de haarpunten in model te schudden
- tandzijde of in bijenwas gedrenkt dun draad om bundeltje haren vast te knopen
- schaar om bundeltje haren gelijk te knippen aan niet-puntige kant
- kaars van bijenwas, aansteker, heet water
- staafjes (in diverse maten) om bundeltje haar in de spoel op te duwen
- steel om in de spoel te bevestigen (nieuwe of hergebruikte steel)
Maak je eigen kwast of penseel met behulp van de spoel van een vogelveer
Quill brushes, pinceaux plume (bijv. pinceaux martre, montés sur plume)
Knip of snij een bepaalde hoeveelheid haren van een oude scheerkwast, bundel ze en schuif ze met de uiteinden in een glazen buisje.
De haren moeten vrij in het buisje kunnen schuiven. Sluit het buisje en beweeg het buisje zoals een oude kwikthermometer wordt "afgeslagen". Let er op dat de haaruiteinden onderin zo veel mogelijk gecentreerd zijn. De haren voegen zich tijdens het "afslaan" geleidelijk tot een cilindrische bundel.Maak een - nog dicht te trekken - knoop in een draadje tandzijde (dun draad met een laagje was). Houd het buisje op z'n kop, ontkurk het, en laat het bundeltje haren langzaam uit het buisje glijden. Houd het bundeltje tussen drie/vier vingers in je ene hand en pak met je andere hand het draadje met het lusje en schuif daar de haren doorheen. Leg de knoop op ongeveer een derde van de haarlengte.
Trek met twee handen het draadje met de lus aan en knoop het dicht met een platte knoop. Door de waslaag op de tandzijde schuift de knoop niet gemakkelijk weg. Neem een - tevoren gereedgemaakte - "veerspoel" die aan voor en achterzijde open is en aan de taps toelopende kant dezelfde diameter heeft als de samengeknoopte haarbundel bij de knoop.
Knip de haren aan de achterzijde van het bundeltje op gelijke hoogte zodat ze als bundel enige druk kunnen opvangen.
Bevochtig de haren aan de lange zijde, voor de knoop, zodat ze elkaar raken. De spoel is tevoren op maat geknipt of gesneden en aan beide uiteinden open.
De taps toelopende kant van de spoel dient een diameter te hebben die evengroot is als het bundeltje haren bij de knoop.Schuif het vochtige, puntige deel van de haarbundel al ronddraaiende, zonder veel druk uit te oefenen, in de brede kant van de spoel tot aan de knoop. De achterzijde dient droog te blijven.
Neem een kaars van echte bijenwas, steek deze aan en laat, zodra er vloeibare was vrijkomt, een druppel op het uiteinde van de rechtgeknipte haarbundel vallen.
Draai de haarbundel 180 graden om en laat ook een druppel op de kant vallen die eerst onder lag.
Blaas de kaars uit, leg deze weg en modelleer de bijenwas zodat de bundel haar in de spoel kan worden geschoven.
Houd dan de spoel - met het uitstekende bundeltje haar erin - kort onder de hete kraan en schuif de haarbundel snel in de spoel met een staafje dat halverwege in de spoel kan komen..
Schuif de bundel door tot de gewenste haarlengte uit de spoel steekt terwijl de bijenwas nog warm is.Zonodig kan de spoel nogmaals worden verwarmd en kan de haarbundel teruggeduwd worden.
Doordat de veerspoel taps toeloopt worden de haren (mits ze recht zijn) vanzelf aan het uiteinde naar elkaar toe geduwd.
Het is niet noodzakelijk de spoel - op de plaats waar de haren eruit steken - aan te snoeren met een dun stukje koperdraad. De knoop om de haarbundel werkt als een natuurlijke barriëre om de haren totaan de knoop binnen de spoel te houden.
Snij/ schuur een houten steel op maat en schuif het vrijgebleven deel van de spoel daarop.
Door het laagje bijenwas in de spoel blijft de steel stroef binnen de spoel vastzitten maar is toch verwisselbaar.
Natruurlijk kan ook de houten steel van een oude versleten penseel worden hergebruikt.
Hier een proefje met waterverf aan het kwastje.
Omdat de haren van de gebruikte scheerkwast nogal hard zijn is deze opzetkwast meer geschikt voor gebruik bij het schilderen van niet te fijne détails met olieverf..
Zie ook:
- Roger de Piles: kwasten en penselen (Élémens de peinture pratique Door Roger de Piles, pagina 68, 1767)
- Veerpenselen, gestoken op de stekel van een stekelvarken in de 19e eeuw
- Veer- of opsteekpenselen
- Geschiedenis van de Penseelmakerijen
- Hedendaagse fabricage van kwasten/penselen
- Eigentijdse Quill Brushes
Cennino d'Andrea Cenninni: Il libro dell' Arte.
"The Importance of Knowing how to Make Brushes
Chapter LXIII
Now that I have spoken in detail about all the colors which are used with the brush, and about how they are worked up, and these colors ought always to be kept standing in a little chest, well covered up, always soaking and wet, I now want to show you have to use them, with tempera and without tempera. But you still need to now how to work with them: and this you cannot do without brushes. So let us drop everything, and first have you learn how to make these brushes; and you use this method for them.
How to Make Minever Brushes.
Chapter LXIIII
In our profession we have to use two kinds of brushes: minever brushes, and hog's-bristle brushes. The minever ones are made as follows. Take minever tails, for no others are suitable; and these tails should be cooked, and not raw: the furriers will tell you that. Take one of these tails: first pull the tip out of it, for those are the long hairs; and put the tips of several tails together, for out of six or eight tips you will get a soft brush good for gilding on panel, that is, wetting down with it, as I will show you later on. Then go back to the tail, and take it in your hand; and take the straightest and firmest hairs out of the middle of the tail; and gradually make up little bunches of them; and wet them in a goblet of clear water, and press them and squeeze them out, bunch by bunch, with your fingers. Then trim them with a little pair of scissors; and when you have made up quite a number of bunches, put enough of them together to make up the size you want your brushes: some to fit in a vulture's quill; some to fit in a goose's quill; some to fit in a quill of a hen's or dove's feather. When you have made these types, putting them together very evenly, with each tip on a line with the other, take thread or waxed silk, and tie them up well with two bights or knots, each type by itself, according to the size you want the brushes. Then take your feather quill which corresponds to the amount of hairs tied up, and have the quill open, or cut off, at the end; and put these tied-up hairs into this tube or quill. Continue [p. 40] to do this, so that some of the tips stick out, as long as you can press them in from outside, so that the brush will come out fairly stiff; for the stiffer and shorter it is the better and more delicate it will be. Then take a little stick of maple or chestnut, or other good wood; and make it smooth and neat, tapered like a spindle, and large enough to fit tightly in this tube; and have it nine inches long. And there you have an account of how a minever brush ought to be made. It is true that minever brushes of several types are needed: some for gilding; some for working with the flat of the brush, and these should be trimmed off a bit with the scissors, and stropped a little on the porphyry slab to limber them up a little; one brush ought to be pointed, with a perfect tip for outlining; and another ought to be very, very fine, for special uses and very small figures."
Cennini, Cennino d'Andrea. Il libro dell' Arte. Translated by Daniel V. Thompson New York: Dover Publications Inc, 1933, chapter XLIII
"Hoe penselen van hermelijnhaar worden gemaakt.
Hoofdstuk LXIIII
In ons beroep bedienen we ons van twee soorten penselen: penselen van hermelijnhaar en kwasten van varkenshaar. Die van hermelijnhaar worden als volgt gemaakt. Neem staarten van de hermelijn, want andere haren zijn ongeschikt, en deze staarten moeten gekookt, en niet ongekookt worden gebruikt: de bontwerkers zullen je dat vertellen(*,JdH). Neem één van deze staarten: trek eerst de punt ervan af, want dat zijn de lange haren, en voeg de uiteinden van verschillende staarten bij elkaar, want uit zes of acht uiteinden zul je een zachte penseel krijgen die geschikt is om te vergulden op paneel, dat is, nat naar beneden met de punt, zoals ik je zal laten zien. Ga dan terug naar de staart, en neem deze in je hand, en neem de rechtste en stevigste haren uit het midden van de staart, en maak daar geleidelijk kleine bosjes van, en bevochtig ze in een beker met helder water, en druk ze samen en knijp ze uit, bosje voor bosje, met je vingers. Knip ze vervolgens met een kleine schaar, en als je een flink aantal bossen hebt, doe dan genoeg van hen bij elkaar om er de maat penselen van te maken die je wilt: sommige om te passen in een gierenveer, andere om te passen in een ganzenveer, en weer andere om te passen in een veer van een kip of duif. Als je deze indeling hebt gemaakt, terwijl je ze heel gelijkmatig bij elkaar voegt, met elke punt op één lijn met de andere, neem dan draad of in was gedoopte zijde, en knoop ze goed vast bij elkaar, afhankelijk van de grootte van de penselen die je wilt. Neem dan een veerspoel die overeenkomt met het aantal samengebonden haren, en zorg dat de spoel is doorgeknipt of afgesneden aan de uiteinden, en schuif de samengebonden haren in deze buis of spoel. Ga hiermee door [p. 40], totdat een deel van de punt eruit steekt, zolang je ze kunt indrukken van buitenaf, zodat de haarbundel er tamelijk stijf uitkomt, want hoe stijver en korter deze is des te beter en fijner deze zal zijn. Neem dan een stokje van esdoorn, kastanje of ander goed hout, en maak het glad en glooiend, taps als een spindel, en groot genoeg om strak in deze buis te passen, en zorg dat het 23 cm.(**, JdH) lang is. En daarmee heb je een verslag van hoe een penseel van hermelijnhaar moet worden gemaakt. Het is waar dat er verschillende soorten penselen van hermelijnhaar nodig zijn: sommige voor vergulden, sommige voor het werken met de platte kant van de kwast, en deze moeten iets worden afgeknipt met de schaar, en wat over de porfieren wrijfsteen worden gehaald om ze een beetje lenig te maken; één penseel moet worden voorzien van een perfecte punt voor schetsen, en een andere zou zeer, zeer fijn moeten zijn, voor speciale doeleinden en zeer kleine figuren".
Vertaling JCdH
(*) = vgl. het onderdompelen van een dode kip gedurende bijna een minuut in water dat kort tevoren heeft gekookt. Dit dient om de hechting van de veren in de huid los te maken. Hierdoor kan de kip gemakkelijker worden geplukt.
(**) = negen inch. of 22,941 cm. (één inch = 2,549 cm.)
Cennini werkt wel met wasdraad om te knopen maar gebruikt geen vloeibare was om de haren te "verlijmen" voor ze de spoel ingaan.
Een penseel maken van de staartharen van een eekhoorn:
De afgeknipte staart maakte deel uit van een gevonden verdroogd beest. Ook de staart is verdroogd.
Een deel van de haren aan het begin van het staartbeen is afgeknipt (zie rechtsonder) en deze haren zijn schoongemaakt met ethanol.
De Hollandse eekhoorn heeft rood-bruine haarpunten overgaand in bruin-grijs naar het staartbeen.
Eekhoornstaart (van dood gevonden verdroogde eekhoorn) Bosje eekhoornhaar na ordenen
Vastpakken bundeltje met drie vingers voor het vastknopen met flosdraad van bundeltje haar
Voordat de platte knoop wordt gelegd Bijenwas op achtereind gedruppeld
Punt natgemaakt. Achterzijde met bijenwas na afkoelen gemodelleerd.
Het schuiven met natte punt van haarbundel in de ganzenveer-spoel. Van de spoel dient natuurlijk wel aan de smalle zijde de kop te zijn afgesneden.
Na het schuiven - houd de spoel onder heet water - met aandrukstokje (is eventueel latere penseelsteel) . De puntige haarbundel steekt door de smalle opening naar buiten.
Flosdraadje is (op de foto nog niet) kortgeknipt. Coupeer zonodig de in was gedrenkte haarbundel met een schaar alvorens deze door de spoel te drukken, .
Schilderproefje in waterverf met eekhoornhaarpenseel
Helaas is de haarbundel van eekhoornhaar wat te zacht/ slap/ weinig veerkrachtig om er een goede aquarelpenseel mee te maken.
Misschien is haar van een oud vossenbontje, zoals dames die in het midden van de vorige eeuw droegen, meer geschikt.
Staat nog op de rol om uit te proberen.