Met
vragen over of
aanvullingen op de informatie op deze
pagina kunt u de auteur per email benaderen: 
Link
naar historische catalogi van Winsor & Newton met o.a.
waterverfkistjes: 1849,
1863,
PDF-bestand met
fragment van een historische W&N olieverf-catalogus uit november
1892 (6,52 Mb) (op verzoek beschikbaar)
Link
naar PDF-bestand met een historische catalogus uit ca. 1895
met o.a.
afbeeldingen van de fabriekshallen van W&N
(4,3 Mb)
Link
naar PDF-bestand met een historische W&N-catalogus uit ca. 1895
(4,3 Mb)
Link naar historische
catalogus van Winsor & Newton met o.a. waterverfkistjes: 1896
"A
Virtual Museum of Watercolor Materials & Supplies: Whimsie Studio"
Link naar een Amerikaanse
website met prachtige foto's van antieke aquarelkistjes en bijbehorende
onderdelen.
"Farger
og pigmenter gjennom tidene" (Kleurstoffen en pigmenten door de
eeuwen heen).
Deze website van Raymond Nilsen in Noorwegen bevat informatie en
afbeeldingen over de aquareltechniek. Vermeldenswaard is zijn overzicht
van paletten en van verffabrikanten/merken. Hij onderhoudt zijn website
sinds november 2012. Hoewel de website in de Noorse taal is biedt
Google Translate een leesbare vertaling.
PDF-bestand met een
historische Rowney porseleinschilder- en
aquarelverf-catalogus uit 1873 (3,11 Mb) (op verzoek beschikbaar)
Links naar een groot aantal historische Amerikaanse catalogi
Link
naar pagina van www.archive.org met catalogi van diverse
Amerikaanse 19e eeuwse firma's van teken- en schildermaterialen
Wilt
u zelf een antieke schilderskist kopen via Ebay volg dan deze link.
Aquarelkist in Regency stijl (omstreeks
1812) met Reeves & Inwood
verfblokjes (1796-1826)
Buitenkant
Deze antieke aquarelkist is gemaakt van mahonie fineer op eiken. De deksel is voorzien van een
donkergekleurde (ebben?)houten omlijsting die is ingelegd met messing
strips. De buitenkant van de deksel bevat enkele, niet storende, watervlekken. De
kist bevat een uitschuifbare lade met een ivoren knopje. De lade is te
borgen met een dunne borgpen. Onder de lade is de kist
voorzien van een dunne bodemplaat die aan de onderzijde met groen vilt
is beplakt. Het sleutelgat
is voorzien van een geelkoperen afdekplaatje in vliegervorm
(gerestaureerd).
Binnenwerk
De
binnenzijde van de deksel laat een, op zijde gedrukte,
afbeelding zien van een zittende jonge vrouw met een schaap. (mogelijk
is dit een illustratie bij "Little Bo Peep" of "Little Bo Peep has lost
her sheep", een populair Engels kinderversje in Gammer Gurton's Garland
or The Nursery Parnassus, uitgave 1810). De binnenrand van de
deksel is
beplakt met een strook papier voorzien van een gedrukte decoratie in de
vorm van een Griekse meanderrand. De kist zelf is
verdeeld in zeven compartimenten die opgebouwd zijn uit lichtgekleurd
houten inzetwerk dat zonder lijm op een natuurlijke wijze in elkaar
grijpt. Vlak voor de deksel die met blankmetalen scharnieren is
bevestigd bevindt zich een uitneembare ondiepe bak waarin 18
verfblokjes passen. Deze
bak bestaat uit drie dubbele stroken met aan weerszijden een enkel
strookje. De blokjes worden van elkaar gescheiden door een minuscuul
schotje. Onder deze bak
kunnen penselen e.d. worden opgeborgen. Aan weerszijden van de ruimte
voor het marmeren palet, dat los in een uitneembaar houten bakje zit,
zijn twee cirkelvormige uitsparingen voor waterglazen. Ook de voorste
drie compartimenten zijn afsluitbaar. De ruimtes daaronder zijn
geschikt voor reserve-materialen. De zes voorste
delen van de kist zijn bovenop beplakt met roodgekleurd
imitatie leerpapier.
Inhoud
De kist bevat 18 originele Reeves & Inwood
aquarelverfblokjes, een marmeren mengpalet, twee identieke
glazen waterbakjes (in perfecte staat) die
facet geslepen zijn en voorzien zijn van een goudkleurige rand, zes
dubbelzijdige opsteek-penseelhouders van gelijke lengte maar ongelijke
dikte. Dit soort houders komen ook voor in een beschrijving van het
aquarelkistje van Norgate (zie elders op deze website). Op deze houders
behoren zog. quill-brushes of opsteekpenselen te worden geschoven.
Helaas zijn de oorspronkelijke opsteekpenselen niet meer aanwezig. Ze
zijn dus aangevuld met exemplaren van recente datum (restauratie). Ook het staafje
O.I. inkt behoorde tot de oorspronkelijke inhoud. Verder bevat de
kist een aantal cilindrische tekenkrijtjes (rood en zwart) van het merk
Conté à Paris. De krijtjes zijn aan de buitenzijde glad
en geven bij vasthouden niet af. De maat van de twee uitneembare
bakjes, links en
rechts voorin, is precies afgestemd op de krijtlengte en diameter. De
kist
bevat ook nog
twee losse onderdelen: een ivoren mengpalet en een ivoren
penselenlegger (carved bone brush rest).
De volgende verfkleuren zijn, na proefondervindelijk onderzoek, in de
kist aanwezig: 1. Lake, 2. Raw
Sienna, 3. Ivory Black, 4. Gamboge, 5. King's Yellow, 6. Vermilion, 7.
Bury Ochre, 8. Brown Madder, 9. Yellow Ochre, 10. Hooker's Green,
11. Prussian Blue, 12. Van Dijke Brown, 13. Brown Pink, 14. Green
Earth, 15. Raw Umber, 16. Bistre, 17. Indigo, 18. Burnt Sienna. Noch op
de kleurblokjes noch op de bakrand staan kleurnamen vermeld.
Datering
Behalve
de krijtjes en de verfblokjes is geen enkel onderdeel voorzien van de
naam van een fabrikant of maker. Dat maakt een zeer nauwkeurige
datering niet goed mogelijk.
- Stilistisch zijn er echter een aantal
kenmerken die maken dat de kist tot de Regencystijl is te rekenen. De
kleding van de dame op de binnenzijde van de deksel lijkt aan
te sluiten bij kledingkenmerken uit 1811/12. De meanderrand op de
binnenrand
is ook zo'n Regency-stijlkenmerk. Een losbladig Nederlands Liber
Amicorum (zie boekje in
lade) bevat precies hetzelfde rode imitatieleerpapier en aan de
binnenzijde een soortgelijke meanderrand en is, gezien de dateringen
van
teksten en illustraties, van bijdragen voorzien tussen 1819 en
1849. Ook een, op
internet getoond, Engels naaikistje uit de Regencyperiode was van
binnen met
hetzelfde rode leerpapier beplakt.
De
Regency style werd in Londen geïntroduceerd door Thomas
Hope. Hij kocht in 1799 een huis in Duchess Street dat was ontworpen
door
Robert Adams en hij liet de kamers verbouwen en inrichten volgens de
stijlen uit de klassieke
oudheid (Egyptisch, Grieks, Romeins en Indisch) en zijn versie van
de Franse Empirestijl. Hij opende het huis in 1802 met een party
waar ook de Prince of Wales bij aanwezig was. In 1804 konden leden van
de Royal Academy toegangskaartjes kopen om het huis te bezichtigen.
Natuurlijk kwamen er ook allerlei andere bezoekers zoals kunstenaars,
wetenschappers, ontwerpers en leidende figuren uit de uitgaanswereld.
In 1807 gaf Hope een boek uit getiteld: "Household Furniture and
Interior
Decoration". Dat boek introduceerde de term "interior decoration"
in de Engelse
taal.
- Een eerder
door Reeves gemaakte aquarelkist (Mahogany Watercolour Caddy Box, 1781,
Inscribed
Inside - 'Made by Thos Reeves of Holborn') vertoont eenzelfde soort
slotplaatje en dekseldecoratie. Die kist bezit aan de binnenkant
van de deksel een uitklapbare opbergmap. Ook de lade is op dezelfde
wijze geconstrueerd en in het front ingepast. Latere laadjes hebben
meestal een voorzijde waarvan de breedte gelijk is aan de volle breedte
van de kist. Een door Christie's geveilde aquarelkist, gedateerd
omstreeks 1800, bevat ook
een wafelvormig koperen plaatje als sleutelgat.
- Een klein Reeves aquarelkistje uit 1783 bevatte naast verfblokjes met
de naam T. Reeves & Son resp. met de naam Reeves &
Woodyer ook een O.I. inkt stick van dezelfde afmetingen als in
bovenstaande kist.
- Een Reeves aquarelkist van rond 1800 (W J Reeves & Woodyer,
Watercolor Box 1799-1818) vertoont eenzelfde indeling.
- Marmeren
mengpaletten in aquarelkisten komen mogelijk voor in luxere kisten rond
1800. Al vrij
snel in de 19e eeuw gaat men, in de fabrieksmatig vervaardigde
aquarelkisten, over op rechthoekige porceleinen paletten en zelfs dunne
ovale porceleinen paletten.
- De verfblokjes zijn te dateren tussen 1796
en 1826.
De kleuren stemmen overeen met aquarelverfkleuren zoals die in het
eerste kwart van de 19e eeuw
in gebruik waren. Ze zijn echt
gebruikt, wat is te zien aan de blokjes en de
verfsporen op de houten omlijsting om de blokjes.
- Contékrijt is vanaf 1794 geproduceerd in Frankrijk en was
tussen
1803 en 1814 moeilijk te krijgen in Engeland.
Wellicht is
voor
deze kist gebruik gemaakt van reeds aanwezig krijt uit de periode van
voor 1803. Het kan ook krijt zijn dat pas na 1814 aan de
kist is toegevoegd.
De kist bezit een
aantal afwijkende elementen als we deze vergelijken met andere Engelse
aquarelkisten uit de periode rond 1800:
- een zeer kwetsbare, niet tegen vocht en verf bestand zijnde,
binnenbekleding van de deksel,
- blankmetalen dekselscharnieren in plaats van koperen,
- lichtgekleurd hout in de compartimenten en aan de binnenzijde van de
lade,
- messing inlegstroken aan de buitenzijde van de deksel,
- de zeer verfijnde afwerking van de randen van de deksel en van de
kistranden met aparte ingelegde profielstroken van zwart (ebben?) hout,
- een meanderrand aan de opstaande binnenzijde van de deksel.
Al
deze
elementen doen vermoeden dat een "sewingbox maker" de vervaardiger van
de kist is geweest. Vandaar dat er geen zichtbare aanduidingen van het
merk "Reeves & Inwood" zijn te vinden aan de kist zelf. Het is ook
goed mogelijk dat de kist een speciale
damesversie is van de in die tijd gangbare aquarelkisten. Of dat de
kist eigenlijk voor decoratiedoeleinden, als een soort
pronk-kist of etalage-kist is gemaakt.
De aquarelkist bezit kenmerken die wijzen op een Engelse herkomst
omdat:
- de (stippel)gravure in de deksel stilistisch verwant
is aan de houtgravures van Bewick (mocht iemand de gravure op de
binnenzijde van de deksel herkennen dan zou ik dat graag vernemen),
- de modestijl van de kleding van de vrouwenfiguur verwijst naar de
damesmode uit 1811/1812 in West-Europa,
- de gekozen houtsoorten en wijze van fineren typerend zijn voor het
Engeland van die tijd (donkerbruingekleurde omlijsting van de
dekselrand en
de kistrand doen de inhoud extra goed uitkomen en vormen een repeterend
element met de (profiel)randen aan de buitenzijde),
- de vorm van het sleutelgatplaatje verwant is aan ruitvormige plaatjes
bij oudere Reeves-kisten,
- het marmeren mengpalet ook naar soortgelijke kisten van Reeves
verwijst,
- de verfblokjes van Reeves & Inwood zijn, en niet van continentale
herkomst.
Of er onder de afbeelding aan de binnenzijde van de deksel een etiket
van Reeves & Inwood zit is niet onderzocht omdat de afbeelding op
zijde te kwetsbaar en te beeldbepalend is.
Zie ook: http://www.reeves-art.com/in-the-beginning
Vitrinekast
met collectie kistjes
Overzicht van collectie antieke en moderne aquarelkistjes.
Zie voor
meer informatie
over antieke
aquarelverfkistjes: Green and Stone London
Houtsnip veertje
(Schnepchenfeder
of Malerfeder, Woodcock
Pin-feather)
Onder de vijf penselen
met stekelvarkenstekels als houders is een
penseel met metalen bus en houten beschilderde houder te zien. In de
metalen bus zit een 'schildersveertje' van een Houtsnip
(Schnepchenfeder
of Malerfeder, Woodcock
Pin-feather) bevestigd. Dit soort penseel is
vooral in gebruik bij miniatuurschilders ter vervanging van penselen
met één of meer haren omdat het speciale veertje van de
Houtsnip meer vocht kan vasthouden (is een probleem bij penselen met
één haar) en toch een zeer dunne lijn oplevert.
Modellen van antieke
penselen.
De bovenste penselen bestaan uit een bundeltje penseelharen, een
schachtsegment van een ganzenveer en een stekel van een stekelvarken.
De schacht van de ganzenveer is ongeveer vijf centimeter van de basis
afgeknipt en de dichte punt is eveneens afgeknipt, zodanig dat de
gepunte bundel haren via de brede opening door de
smalle
opening in de schachtbasis kan worden geduwd. De haarbundels zijn
in de koker vastgezet door de schacht van de ganzenveer, na aanschuiven
op de stekel, in kokend heet water te houden, de schacht zacht te laten
worden en dan met dun koperdraad de schacht bij de haren in te snoeren.
De verbinding tussen de stekels en de ganzenveer-kokers is zo stroef
dat er geen lijm aan te pas komt. (Quill brushes with Porqupine quill
as handle and a part of a Goose feather as ferrule)
Aquarelkistje
(2008)
naar antiek Engels model (Newman) uit ca. 1830
Zelfgemaakt
aquarelkistje (2008)
naar antiek Engels voorbeeld uit ca. 1830. Op de binnenkant van de
deksel is een reproductie zichtbaar van een prent uit 1823
voorstellende de winkel van Fuller in Londen. In deze "Temple of
Fancy'" werden o.a. aquarelkistjes verkocht. Het hier getoonde
replica-kistje bevat: een inzetbakje voor 12 kleurblokjes (extra dik)
en een stukje ossengalzeep (om aquarelpapier zonodig plaatselijk te
ontvetten en kwasten mee schoon te maken), een zinken krijtbakje met
schuifdeksel, een compartiment voor grafietstiftjes afgedekt door
een plankje met daarop een antiek chinees kommetje (o.a. als
mengbakje) , een doosje met een staafje watervaste (zwarte) o.i.
inkt, een W&N tube Smalt. Daarnaast een glazen bakje met
natuursponsje voor het afvegen van natte penselen. In het voorste
deel liggen penselen, een penseellegger (brush rest) en een glazen
flesje
ultramarijnpigment. In de lade eronder bevindt zich een groot
porseleinen mengpalet, diverse stifthouders, een potlood, vlakgum en
een puntenslijper. De onderzijde
van het kistje is van
groen plakvilt voorzien. Alle op te tillen losse delen zijn
voorzien
van lusjes van blauw lint (glanskatoen). Het harpoenslotje is nieuw
gekocht.
Reeves Aquarelkistje
Antiek aquarelkistje
van Reeves (1870). Het
kistje bevatte voor restauratie 16 originele kleurblokjes, stift voor
blokkeren laadje en
5 mengbakjes in een ingedeelde lade.
Toegevoegd zijn: twee aquarelkleurblokjes (vermiljoen en zwart),
penseellegger (links, omgekeerd zichtbaar - eng.: brush rest),
grafietstiften o.a. in
buisjes (onder dekseltje met overzicht van hardheden), tubetje
aquarelverf Smalt (Jubileumactie Winsor & Newton , 2007),
klein rond porseleinen mengbakje, glaasje met natuursponsje, vlakgum,
diverse penselen, flesje met ultramarijn pigment, sleuteltje
bijgezocht en harpoenslotje gerepareerd, in lade: vervangend rond
porseleinen mengbakje (6e) bijgemaakt, diverse stifthouders/
vulpotloden, puntenslijper e.d. toegevoegd. Onderzijde kistje is
van groen plakvilt voorzien. Alle op te tillen losse delen zijn
voorzien van lusjes van blauw glanskatoenen lint.
(A Victorian watercolour paint box made by Reeve's & Sons around
1870. The mahogany box is in good condition with a good patina. The
lower drawer has a brass countersunk handle and is opened by lifting a
brass pin. The box has a fully working, restored lock and key. It
contains 16 of the original 18 paints and has a selection of associated
items included as seen in the picture. The box has a replaced glass
water container and five of the six original mixing dishes in the lower
drawer (one mixing dish has been replaced and one has a small damage).
The porcelain mixing palette at the top is missing. This box has been
used but is in good condition and dating to between 1860-1870. Some of
the paint tablets have fractured. Size of the box: 22,9 x 20,7 x 7,2
cm)
Winsor
& Newton Aquarelkistje
Antiek Winsor & Newton aquarelkistje uit 1890. Het
kistje
bevatte voor de restauratie geen originele inhoud
uitgezonderd de pin/ stift voor het borgen van de lade. De lade was
leeg.
Toegevoegd bij de restauratie zijn: een inzetbakje voor 12
kleurblokjes, daaronder (niet zichtbaar op foto) een bakje met 4
sleuven voor potloden, een stuk kneedgum (links), een vervangend
rechthoekig porseleinen mengpaletje, waaronder een dekseltje op het
krijtcompartiment (bestaande uit vier segmenten) gevuld met
Contékrijtjes (zwart, rood, wit e.d..), glazen bakje
(waxinehouder) met natuursponsje voor het afvegen van natte penselen,
potloodvlakgum, diverse penselen in voorste bakje incl. oude
penseellegger (brush rest), bijpassend sleuteltje gezocht en slotje
gerepareerd, in lade mengpaletje (zeer dun triplex) diverse keren
boven- en onderzijde gelakt met witte emailleverf,
doezelaar, stiftthouder voor potlood en dubbele puntenslijper. Onderzijde kistje is van
groen plakvilt voorzien. Alle op te tillen losse delen zijn
voorzien
van lusjes van blauw glanskatoenen lint. Het papier en de opdruk aan de
binnenzijde van de deksel zijn zo goed mogelijk van een retouche
voorzien met behulp van aquarelkleurpotlood en bronsverf op
waterbasis.
Winsor
& Newton Reissetje
Antiek Winsor & Newton aquarelkistje uit 1890
(reissetje). Het
kistje bezat voor de restauratie geen binnenwerk en inhoud.
Toegevoegd bij de restauratie zijn: een houten schotje om het kistje in
twee delen op te splitsen, twee steunhoutjes voor een inzetbakje met
twaalf verfblokjes, voorin: flesje met ultramarijn pigment in
poedervorm, penselen, een potlood, vlakgum en puntenslijper, bijpassend sleuteltje gezocht en slotje
gerepareerd. Onderzijde
kistje is van
groen plakvilt voorzien. Het blauwe papier aan de
binnenzijde van de deksel is, waar nodig, van een retouche
voorzien met behulp van aquarelkleurpotlood.
Het palet van het reissetje bevat de volgende (nieuw
aangemaakte)
kleurblokjes:
Gamboge (echt), Kraplak, Indigo (echt), Chroomoxidegeel, Olijfgroen
(mengsel van Sienna Naturel en Chroomoxide Groen Donker (vervangt
Sapgroen)), Gele Oker,
Gebrande Sienna, Emeraldgroen, Rode Oker, Van Dijk Bruin, Vermiljoen
(tint), Pruisisch Blauw.
Alle
kleurblokjes zijn kleiner van formaat dan die in de andere kistjes.
Naast de
kleurblokjes
bevat het reissetje ook: een flesje Ultramarijn imit. pigment, een
penseellegger (brush rest), een paletdopje met ingedroogde gom, een
puntenslijper,
een vlakgum, een potlood HB en diverse dunne penselen.
Enkele aanzichten
van het
reissetje van Winsor & Newton uit ca. 1890 (klik op
afbeelding voor groter formaat).
Gamboge. Door een
bruinkleurig blokje echte Gamboge te bevochtigen met water wordt de gom
op die plek geel gekleurd en kan er op papier een gele kleur worden
geplaatst die niet als bruin opdroogt.
Deze kleur kan als mengkleur met meerdere kleuren worden gecombineerd.
De lichtechtheid van echte Gamboge is beperkt.
Zelf maken van
aquarelverfblokjes
voor een
landschapspalet uit ca 1830
Om zelf aquarelverfblokjes te
kunnen
maken heeft u een vloeistof (Aquarelverfvloeistof
of waterverfmedium) nodig die
de volgende ingrediënten bevat:
- 200 ml. gedestileerd water
- 25 gr. arabische gom in
poedervorm (bindmiddel)
- 1/4 eetlepel vloeibare
accaciahoning (voor conservering en
pasteusiteit)
- 1/4 theelepel vloeibare
ossengal (om oppervlaktespanning te
verbeteren)
- 1/4 theelepel natriumbenzoaat
(conserveringsmiddel)
- 1/4 theelepel glycerine
(gelijkmatige vochtverdeler)
- 1 druppel kruidnagelolie
(geurcompensatie voor ossengal)
- 2 gr. tragantgom in poedervorm
(verdikkingsmiddel)
Het bovenstaande mengsel
kan
worden aangemaakt in
een glazen jampot (inhoud 450 gr.).
.
Vul de jampot met het
gedestileerde water en voeg al roerend het
gompoeder in kleine hoeveelheden toe. Laat dit mengsel een nacht staan.
Voeg daarna de overige ingrediënten toe en roer alles goed door
elkaar. Wacht daarna weer een nacht en de opgeloste tragantgom is als
een laag van ongeveer twee centimeter zichtbaar bovenin het mengsel.
Roer de inhoud van de pot voor elk gebruik met een lepel goed door
elkaar. Bewaar het
mensel voor alle zekerheid in de pot met een gesloten deksel
in de koelkast.
Kies een pigment. Wrijf het
met
wat gedestileerd water op een glazen
plaat met een glazen loper tot een stevige pasta. Zie voor hoeveelheden
pigmentpoeder per blokje de pagina over waterverfkleuren
van Goeree. Wacht tot de massa is
ingedroogd tot een dikke pasta. Roer de aangemaakte vloeistof en voeg
daarna enkele theelepels toe aan de pasta. Meng het geheel al wrijvend
met de glazen loper door elkaar. Vul daarna een aluminiumfolie bakje
(spiegelende kant folie aan binnenzijde van bakje) met behulp van een
paletmesje met de pigmentmassa en laat het blokje
geleidelijk drogen.
Het maken van een gietvorm voor
een blokje.
Zaag met een
figuurzaag een
rechthoekige opening uit een plankje van
ongeveer 1 cm. dik. Maak een iets hoger blokje dat, na daarop
aanbrengen en omvouwen van een stukje aluminiumfolie, bijna precies in
de opening past. Sla de opstaande kanten voorzichtig terug op het
plankje en het bakje is klaar om te vullen (zie foto aan de kop van
deze pagina.).
Klik
hier voor een tekst uit 1801 met receptuur voor aquarelverf van Robert
Ackermann waarin namen van
pigmenten staan en de mengverhoudingen van de hoeveelheden gom enz.
(Word doc.: 22 kB). Dit recept staat op blz. 41 in
'Paint & Painting'. (Zie
literatuurlijst elders op deze pagina)
N.B. 1: Gom uit Senegal is de
sterkste gomsoort en vaak wat bruiner van kleur en meer geschikt als
bindmiddel in aquarelverf voor donkere pigmenten terwijl Arabische gom
transparanter
van kleur is en als bindmiddel meer geschikt voor lichte
pigmenten. (zie George Field: Chromatography, 1841, blz. 197-198) Tegenwoordig (2010)
zitten beide gomsoorten in de vorm van brokken meestal bij elkaar als '
Arabische gom'. Arabische gom in poedervorm is altijd blank en
geschikt als bindmiddel voor zowel lichte als donkere kleuren
aquarelverf. Als Sugar Candy kan in aquarelverf het beste witte
poedersuiker worden gebruikt ipv. (bruine) rietsuiker.
N.B. 2: One quart = 1 liter, 1 ounce = 28,35 gr
Aangepaste hoeveelheden die in een
glazen jampot passen van 450 gr. volgens Ackermann's recept
(oorspronkelijke hoeveelheden van Ackermann staan tussen haakjes)
:
1e compositie: (alle kleuren
die niet bij de 2e, 3e en 4e compositie zijn vermeld)
- 200 ml. (2 quarts) gedestileerd water
- 34 gr. (12 ounces) Senegal gom of Arabische gom (bindmiddel)
- 14 gr. (5
ounces) poedersuiker (voor conservering en oplosbaarheid)
2e compositie: (bister,
Pruissisch blauw en omber). Voor sterk vochtabsorberende pigmenten
- 1/4 theelepel natriumbenzoaat (in plaats van 50 ml. (500
ml.) witte wijnazijn) (conserveringsmiddel). N.B. Witte wijnazijn
brandt door metalen kuipje heen.
- 40 gr. (14 ounces) Senegal gom of Arabische gom in poedervorm
(bindmiddel)
- 17 gr. (6
ounces) poedersuiker (voor conservering en oplosbaarheid)
- 6 gr. (2 ounces)
vloeibare
accaciahoning (voor conservering en pasteusiteit)
- aanvullen met gedestileerd water tot ongeveer 200 ml.
3e compositie: (alle witten)
- 200 ml. (2 quarts) gedestileerd water
- 14 gr. (5 ounces) Senegal gom of Arabische gom in poedervorm
(bindmiddel)
- 6 gr. (2
ounces) poedersuiker (voor conservering en oplosbaarheid)
4e compositie:
(karmijn, neerslag van goud, ultramarijn en smalt)
- 200 ml. (2 quarts) gedestileerd water
- 9 gr. (3 ounces) Senegal gom of Arabische gom in poedervorm
(bindmiddel)
- 3 gr. (1
ounce) poedersuiker (voor conservering en oplosbaarheid)
Let op dat het te gebruiken
paletmes roestvrij is!
Aan
elk van de vier composities kan voor de conservering van het mengsel
worden toegevoegd:
- 1/4 theelepel vloeibare
ossengal (om oppervlaktespanning te
verbeteren)
- 1/4
theelepel natriumbenzoaat
(conserveringsmiddel)
- 1/4
theelepel glycerine
(gelijkmatige vochtverdeler)
- 1 druppel
kruidnagelolie
(geurcompensatie voor ossengal)
De
12 hoofdkleuren in
waterverfblokjes van een 'engels landschapspalet'
zijn
v.l.n.r. van boven naar beneden:
- guttegom (gamboge),
transparante warmgele tint (oude kleur niet
lichtecht)
- sapgroen (sapgreen),
transparante geelgroene tint (oude kleur niet
lichtecht)
- (franse of engelse) lak (lake)
- pruisisch blauw (prussian blue)
- gele oker (yellow ochre)
- bistre (roet uit de
schoorsteen)
- sienna naturel (raw siena)
- gebrande sienna (burnt siena)
- vermiljoen (vermilion)
- Napelsgeel (Naples yellow),
bleke lichtgele tint (oude kleur niet
lichtecht)
- gebrande omber (burnt umber)
- rode bolus (red earth)
Reeves
waterverfkistje
(particuliere collectie) uit 1870 met originele
verftabletten en mengschoteltjes in laadje, aangevuld met antiek
inzet_inktpotje als waterglaasje en enkele andere objecten. Helaas
ontbreekt naast het waterbakje een rechthoekig (formaat: iets kleiner
dan 10,2 x 6,5 cm.) porseleinen/aardewerken mengpaletje met drie
komvormige ronde uitsparingen en een verdiept rechthoekig
verloopstrookje.
Achteruitgang
kleurkracht na ongeveer 138 jaar van
achttien kleuren van aquarelverf-tabletten in een
Reeves-waterverfkistje uit ca 1870. Sommige blokjes geven, zelfs na
inweken, moeizaam hun kleur af, andere laten niets meer los door de
hardheid van de gomlaag aan de buitenzijde van de blokjes. Opvallend is
ook dat de buitenste laag van de meeste kleurblokjes verdonkerd is.
Prusian Blue, Green Bice, Indigo en Prusian Green zijn nog redelijk
snel oplosbaar. Langer weken lost de prints op de blokjes op waardoor
de autenticiteit verloren gaat. Proefjes van vermiljoen en zwart zijn
niet zichtbaar omdat deze oude blokjes in het kistje bij aanschaf
ontbraken.
Achttien kleurnamen van
aquarelverf-tabletten in een
Reeves-waterverfkistje uit ca. 1870
Een mahoniehouten
kistje met Belgische aquarelverftubetjes ca. 1913
Bijgaand mahoniehouten kistje (formaat buitenzijde 26,5 x 16,5 x 6,5
cm) kwam in februari 2010 in mijn bezit. Het kistje lag gedeeltelijk uit elkaar
en miste zelfs de rechterzijde van het deksel. Restauratie was dus noodzakelijk.
Naast een mengbakje met onderop de letters G.W. (Günter
Wagner, van het merk Pelikan) bevat het kistje o.a. een collectie tubes
van het merk Bodson & Nélis. Deze Luikse firma was volgens
advertenties in Belgische tijdschriften in ieder geval actief in
de periode 1913-14. Ook in 1961 bestond deze firma nog en verkocht men
tubes "Watteau" olieverf.
Ik
veronderstel daarom dat het kistje in België is
verkocht voor de 1e W.O.
Voorin het kistje bevindt zich een bakje met ruimte voor 12 kleine
tubes aquarelverf en enkele penselen. Daaronder is een ruimte voor het
opbergen van allerhande teken- en schilderspullen (passer, tekenpen,
potloden enz.). Achterin is ruimte voor een waterbakje en zijn
twee plateaus voor mengbakjes. Deze plateaus heb ik bij de
restauratie niet opnieuw vastgezet zodat daaronder ruimte is voor
reserve-tubes.
Aan de binnenzijde van het deksel kan tussen draaibare puntvormige
stukjes koper een stuk aquarelpapier worden
bevestigd of een schilder-/tekenvoorbeeld.
Hoewel het sleuteltje ontbrak bleek het harpoenslotje nog te
functioneren. Een sleuteltje dat ik reeds in mijn bezit had was na wat
soldeer- en vijlwerk snel aangepast.
Ackermann aquarelkistje voor 1868 (particuliere
collectie)
Begin februari 2010 nam een lezeres van
deze webpagina
e-mailcontact met mij op. Zij is in het bezit van een Ackermann-kistje
van voor 1868 en gegevens die bij het kistje behoren. Zij gaf mij
toestemming om een aantal afbeeldingen van o.a. haar kistje en haar
speurwerk naar kleuren en Malerfedern te gebruiken op deze pagina. Met
veel plezier doe ik dat.
Haar toelichting bij de
afbeeldingen, die ik uit onze e-mail briefwisseling heb
gedestileerd, luidt als volgt:
" In een oud Engels schilderskistje van voor 1868 (Ackermann) dat ik
jaren
geleden op een verzamelbeurs gekocht heb vond ik een papiertje met het
opschrift “om mee te teekenen” met daarin piepkleine veertjes van de
Houtsnip. Die veertjes zitten onder de grootste veer van de vleugel en
werden vroeger blijkbaar (o.a. door Victoriaanse miniaturisten)
gebruikt om heel fijne lijntjes mee te tekenen of te schilderen. In het
Duits worden ze ook wel 'Malerfedern' genoemd. Je tekent dus niet met
de schacht maar met de punt van het veertje. Waarschijnlijk werden deze
veertjes gebruikt voor die fijne egale lijntjes die je zelfs met het ”
beroemde”penseel met één haar niet zouden lukken. Tot nu
toe kon ik in geen van die oude schildershandboeken iets erover
vinden. Ik heb ze gewoon in een stukje rondhout geplakt, dat
werkt goed. Als het veertje de inkt of verf niet goed pakt helpt een
beetje afwasmiddel of zo.
Schnepfenfedern zijn heel zeldzaam omdat er maar twee van die veertjes
aan één vogel zitten en ik geloof dat de Houtsnip in
Nederland ook beschermd is, want Schnepfen schijnen erg lekker te
zijn!! (Echt iets voor koningen in sprookjes zoals de gelaarsde kat!)
De veertjes zijn maar krappe 3 cm. groot. Mijn ervaring is dat je ze na
gebruik heel goed moet uitwassen omdat de inkt of verf nogal gauw de
punt bederft.
Één foto is van het schilderskistje van voor 1868 met
o.a. chrome yellow, red auripigment, saturne red (rood lood, minium),
scarlet lake, indian red, chinese vermillion, emerald green, sap green,
roman ockre, italian pine, burned umbre, lilas en een klein stukje
misschien echte lapis lazuli, want er zitten glinstertjes (pyriet) in.
De andere kleurtjes kon ik nog niet thuisbrengen. Er zit ook nog een
oud versleten penseeltje in van haartjes in een stukje verenschacht.
De kleuren die ik met zekerheid thuis kon brengen stonden nog vaag
achter op de verfblokjes, bij de anderen blijft het nog gissen. In
principe zijn alle kleurtjes nog goed te gebruiken. In het kistje is
ook een oorspronkelijke lijst met 34 kleurtjes van Ackermann
en hun prijzen ingeplakt, daarbij gaat het om de duurdere kleuren van 2
tot 21 Shilling (voor de ultramarine), die je ook in halve blokjes kon
kopen. En dan staat er: all others 1s.0d. Ik heb ook een lijst
van internet geplukt met Ackermann kleuren uit 1801, daar staan reeds
68 kleuren op, waarvan maar 20 kleurecht of niet giftig zijn. Een
gezonde boel was dat!! Mijn
auripigement en loodrood "geniet" ik ook met ‘vorzicht’!
De website over o.a. de Ackermann verf is te vinden onder "www.paintmaking.com".
Van
het lijstje dat onder de verfpotjes in het
kistje geplakt is heb ik een kopie gemaakt en ook van mijn verfproefjes
met de mij bekende namen.
Het kistje moet van vóór 1868 zijn. Het is te dateren
omdat er in het deksel staat: TO HER MAJESTY, HIS R.H. PRINCE ALBERT
& THE ROYAL FAMILY. Prins Albert is 1868 overleden. De
maten van het kistje zijn: 22 x 10,5 x 6 cm. De blokjes zijn ca.
3x1 cm, dus niet echt groot.
In
“Die Technik der Aquarell-Malerei von Ludwig Hans Fischer , Druck und
Verlag von Carl Gerold’s Sohn, Wien 1895 , sechste verbesserte Auflage”
wordt beweerd dat Ackermann “vroeger” de beste vaste aquarelverf
maakte, dat die kwaliteit “nu” minder geworden is en dat de auteur verf
had van 40 jaar geleden (dus van rond 1850) die nog steeds goed was. De
blokjes in het op deze site afgebeelde kistje bezitten ook na 140 jaar
nog een bijzondere helderheid. De verfjes in de porseleinen bakjes zijn
van Winsor &Newton, één bakje is nog in helemaal
“nieuwe”staat. De verf is met een katoenen lapje afgedekt. "
Einde toelichting
Dezelfde lezeres bezit nog een kistje van Ackermann. De afbeeldingen en
haar toelichting volgen hierna.
Klik op de afbeeldingen voor een groter beeld.
Toelichting bij het Ackermann
schuifdekselkistje:
"Ik
heb nog een ander Ackermannkistje met een schuifdeksel, ook nog met de
originele verf. Dat kistje is 25,5 x 12 x 1,5 cm. In het kistje
zitten ook twee blokjes sepia van een ander merk en de kleurenproef van
het ene is vuilbruin en van het andere ZWART! Waarom weet ik ook niet.
Op de binnenkant van het deksel staat: 'C. Honig. Dit was de verfdoos
van Teunis Crok Jz. Gehuwd met tante Ma.' Wat speurwerk op
internet naar beide eigenaren levert als mogelijke datering voor het
schuifdekselkistje ca. 1875/1880 op. Leuk
om van zo een kistje ook nog de bezitter te kennen.! (Weliswaar niet zo
spectaculair als het kistje van Emily Bronte, dat 2009 voor 39 650 GBP
bij Sotheby geveild werd.)"
Einde
toelichting
Schildersveer
van de Houtsnip
'Malerfeder' van de Houtsnip bevestigd in een oude penseelsteel die aan
de
top kruiselings is ingesneden (Pas op uw vingers! Ik heb de steel
vastgezet alvorens er in te gaan snijden), ingeprikt met een dikke
naald en daarna
voorzien van het speciale veertje. Daarna is het uiteinde omwikkeld en
afgebonden met dun koperdraad. Een instrument waarvan
miniatuurschilders gebruik hebben gemaakt en nog
maken.
Het veertje is van top tot schachtpunt ongeveer 3 cm. lang. Zie
de
inzet (vergroot). Ongeveer 1/2 cm. van de schacht zit in de
houder. Het geheel is op ware grootte (17,5 cm.) afgebeeld. Om het
veertje te beschermen is een transparant plastic busje van een
tandenragertje gebruikt.
Zelf
maken van klassiek sapgroene kleurstof (niet lichtecht in vol zonlicht)
van rijpe Wegedoorn bessen
Pluk op een droge
dag in de
maand september de rijpe, blauwpaarse,
bessen van de wegedoorn (Rhamnus cathartica) en verzamel deze bessen in
een glazen jampot van ongeveer 450 cc.. De dikste bessen zitten aan de
takken van wegedoornbomen. Kneus thuis de bessen in de jampot en giet
het wegedoornbessensap (door een oude nylonkous als zeef) over in een
tweede pot. Het sap heeft een geelgroen-violette kleur afkomstig van de
inhoud van de bessen en de gekneusde schillen. Uit één
volle jampot is ongeveer een derde hoeveelheid sap (150 cc.) door
keuzing te verkrijgen. Het opgevangen sap mag geen pitten en schillen
bevatten. Bewaar de afgesloten pot met sap in de koelkast en wacht een
mooie warme zonnige windstille najaarsdag af.
Neem, als het zover is, enkele
schone dikke glasplaten en giet het
suikerachtige, plakkerige sap er op uit. Druppel wat aluinwater
(50 gram aluinpoeder opgelost in 1 liter gedestileerd water) op het
plakkerige sap en roer het mengsel op de glasplaat goed door elkaar met
een stevig stukje glad karton van bijv. een melkpak. Door vermenging
van wat aluinwater met het wegedoornbessensap krijgt het sap een
lichtgroene grasachtige kleur. Het mengsel laat bij aanraking met de
vingers op de huid een heldere felgele kleur achter die niet direct
weggewassen kan worden met water door de reactie van aluin op de huid.
Aluin fungeert als drager van de kleurstof.
Gebruik geen paletmes bij het mengen want dat beinvloed door oxydatie
(roestvorming) de kleur van het sapgroene vochtmengsel.
Zorg dat er een dunne film op de
glasplaat zit en laat deze film in de
zon drogen. Na een uur is de laag gestold/ 'droog' en kan deze met
behulp van een scheermesje (geklemd in een stukje dubbelgevouwen
karton) van de glasplaat worden geschraapt. Bewaar de zo verzamelde
kleverige massa in een potje. De sapgroene kleurstof is nu klaar voor
gebruik. Bevochtig het klontje met een aquarelpenseel en veeg wat van
de opgeloste 'verf' op papier. Deze lichte groen-gele kleur wordt ook
wel 'Dutch Pink' genoemd.
Deze groen-gele transparante
aquarelverf is gomachtig van karakter.
Laat de inhoud van het potje geopend aan de lucht 'drogen'. Aluin dient
ook om schimmelvorming tegen te gaan.
Een week later heb ik met een
donkerpaarse hoeveelheid van het sap
(waaraan meer aluinwater dan bij de vorige proef was toegevoegd) nog
een 'droogsessie' op glasplaat gedaan. Dit paarse sap leverde, na
indroging en afschrapen, een diep paarsrood kristallijn poeder op. Bij
gebruik als aquarelverf leverde dit poeder na contact met water een
intense donkergroene kleur op. Zie de kleurstaal hieronder. Na
vermenging van het poeder met enkele druppels gedestileerd water en
indrogen van het mengsel in een aluminium bakje tot een blokje bleek
een streek met een vochtige penseel erover en dosering van de verf op
wit papier eerst een bruine transparante kleur op te leveren die pas na
oxidatie aan de lucht in helder donkergroen overging. Tevoren
aanbrengen van de sapgroene verf op een wit palet/ schoteltje om de
juiste kleur te bepalen is dus noodzakelijk alvorens de verf op papier
aan te brengen.
N.B. Giftigheid: Vanwege de sterk
laxerende werking van het
sap van de wegedoornbessen is inwendig gebruik gevaarlijk.
Twee zelfgemaakte
inzetbakjes met aquarelverftabletten
die deel uitmaken van een reissetje in een kistje met
schuifdeksel. Voordeel van deze indelingswijze is de grote
keuze van kleuren tijdens het werken en het grote formaat van de
blokjes. Voor diverse kleuren zijn de opgedroogde resten van oude tubes
aquarelverf (wel of niet aangevuld met eigen bindmiddel) hergebruikt.
De uiteindelijke doos met schuifdeksel bevat 60 verschillende kleuren
aquarelverftabletten. Het vertroebelen van kleuren bij het mengen kan
op deze wijze worden beperkt.
Kistje met
aardpigmenten in ruwe vorm (vlnr. : hard hematiethoudend
donker roodbruin gesteente uit de VAR (Frankrijk), steenkool uit
Tsjechië,
poeder van roodbruine potscherven in bewerkte vorm (torentjesrood),
leisteen uit Belgische Ardennen, grijsgroene versteende rivierklei uit
de l'Herault, Champagnekrijt uit Noord-Frankrijk, uitgewassen
oranjerode kleislib in bladvorm uit Lot-et-Garonne
(gedroogde 'terre rouge'),
hematietsteentjes uit dezelfde aarde, zeer bleke lichtgele oker uit
Sicilië (vgl. Napels Geel), gele okerbrokken uit Moutiers en
Puisaye, rode bolus (Fa. de Kat, Zaandam) , hematiethoudende
violetbruine stenen uit Moutiers en Puisaye (vgl. dodekop).
Pigmentenverzameling
In deze kast wordt een pigmentenverzameling
bewaard. In allerlei glazen jam- en augurkenpotten met schroefdeksel
en glazen stopflessen met een brede hals worden zowel kleurstoffen en
mineralen als
kleimonsters, galnoten, Iers mos en roet uit de open haard e.d.
bewaard.
De collectie omvat naast pigmenten in poedervorm ook klei en mineralen
in ruwe vorm. Die zijn in de loop van vele jaren verzameld tijdens
reizen door heel Europa en dienen om zelf krijtstiften,
aquarelverf, inkt en olieverf te kunnen maken. De stopflessen zijn in
de loop van een jaar of vier verzameld door losse aankopen. Vandaar de
nogal wisselende formaten. Daarnaast zijn er bij het schilderen met
olieverf natuurlijk ook tubes met kant
en klare verf in gebruik.
Lapis Lazuli als
grondstof voor blauw
pigment
Hieronder zijn enkele afbeeldingen te zien van
pogingen om van lapis lazuli steentjes blauw pigmentpoeder te maken.
Mijn eerste poging om blauw pigmentpoeder te maken door verpulvering
van een stukje lapis lazuli in een wit-porseleinen vijzel.
Links poeder als resultaat van verpulvering van een stukje lapis lazuli
zonder verhitting en rechts poeder als
resultaat van verpulvering van een stukje lapis lazuli na één keer verhitten
(gloeien) en direct daarna blussen in koud water. Per hoopje is een
afzonderlijk stukje lapis lazuli gebruikt van een kwaliteit
vergelijkbaar met het stukje lapis lazuli in het centrum.
Hierboven zijn resultaten te
zien van mijn tweede poging.
Van links naar rechts:
a. stukjes lapis lazuli
identiek aan die zijn gebruikt voor de hierna volgende testjes,
b. flesje met grijsblauw
poeder als resultaat van verpulvering van een brokje lapis lazuli
zonder dat te voren in een gasvlam te verhitten,
c. en d. poeder ontstaan door
verpulvering van éénmalig gegloeide (roodgloeidend
gemaakt in een gasvlam) brokjes lapis lazuli.
e. en f. poeder ontstaan door
verpulvering van herhaald gegloeide brokjes lapis lazuli (de toonwaarde
is al wat donkerder),
g. flesje met 'kunstmatig'
ultramarijn pigment.
De helder blauwe kleur van het
kunstmatige ultramarijn pigment is nog niet bereikt. Toch kunnen met de
beschikbare blauwe tinten wel verschillende blauwe partijen
in een aquarel-, tempera- of olieverfschildering worden aangebracht.
(30 november 2009)
8 September 2011.
Afwegen en afrekenen bij Zecchi in Florence van
10 gram Afgaanse Lapis Lazuli pigment 1e kwaliteit
in plastic potje links voor winkelprijs Euro 54, -- (2011) excl.
verzendkosten,
anno april 2015: Euro 58,-- excl. verzendkosten
Vervolg zelf Lapis Lazuli
pigmentpoeder maken (september 2011)
Toelichting op de voorwerpen die op
bijgaande foto te zien zijn vlnr./ van boven naar beneden:
A. Twee ruwe stenen
lapis lazuli en een gepolijst stuk van prima kwaliteit in kristallen
glazen (zout)vaatje
B. Vuurpincet met daarin
een klein stukje lapislazuli en een branderkop van een propaangastank
(niet meer in de handel, er zijn echter andere prima sets voor
doehetzelvers)
C. Stukjes lapis lazuli
afval (niet dikker dan 1 cm) die ik heel toevallig op een weekmarkt in
Nederland tegenkwam in het najaar van 2009. Naast veel 'vervuilde'
stukjes waren er ook redelijk wat helder blauwe stukjes bij.
Waarschijnlijk afkomstig van een sieradenatelier.
D. Middenboven is een
glazen flesje met daarin kunstmatig vervaardigd ultramarijn-pigment.
Daaronder zit in het grote stopflesje 10 gram 1e kwaliteit natuurlijk
ultramarijn pigmentpoeder van Afgaanse Lapis Lazuli (aangeschaft
bij Zecchi in Florence).
Verder zit in de rij
flesjes daarnaast het door mij zelf gemaakte ultramarijn-pigment (in
aflopende helderheid). Helemaal rechts bevat het flesje grauw,
grijsblauw poeder van een stukje verpulverde lapissteen zonder
uitgloeien.
|
De helderheid van de
blokjes bepaalt de kleurintensiteit van het pigment. Die kan vaak
behoorlijk verschillen. Daarom bewaar ik van elk steentje het poeder
apart. Per onderdeel en oppervlak in een schildering kan
dan een
bijpassende keuze worden gemaakt.
Nu ik beschik over het Lapis Lazuli-pigmentpoeder van Zecchi is het
mogelijk
de kleurintensiteit te ijken. Omdat de kleur van kunstmatig
ultramarijn donkerder en minder stralend is (partikelgrootte?)
weet ik nu waar ik naar dien te streven bij het zelf maken van
natuurlijk ultramarijn.
N.B. Op een
inventarislijst uit 1704
van
notaris Melchior te Haarlem van goederen
in het huis van Cornelis Dusart zat ultramarijn
pigment in verschillende
doosjes en briefjes
(opgevouwen velletjes papier met poeder) : "nr. 255 Een doos
met 7 doosjes 6 briefjes ultramarijn verscheide soorten".
Film
over de klassieke manier om Ultramarijn pigment uit Lapis lazuli te
maken volgens de aanwijzingen van Cennino Cennini
Nero di Seppia
Hierbij
het resulaat van een proefje met natuurlijke sepia zoals die bij de
vishandel in een plastic verpakking (2 sachets) verkrijgbaar is.
Hoewel de kleur duidelijk zwart is in tegenstelling tot de bruine
sepiatint bij aquarelverffabrikanten (W&N) en inktproducenten
(Talens) is op bijgaande afbeelding te zien wat de mogelijkheden zijn
met de met water verdunde gelei die in het sachet zit. Met een
kroontjespen kan de met water verdunde gelei uitstekend als inkt worden
gebruikt: om te 'wassen' met een penseel en om te schrijven met een
kroontjespen op stevig wit tekenpapier. De inkt is behoorlijk veegvast
na opdroging. Opvallend is dat de sepia-inkt uitstekend met de pen
te doseren is, zowel na indopen als na bevochtiging met een penseel.
Waarschijnlijk komt dat door de zeer fijne partikelafmetingen. Er zit
wel
wat zout in de inkt waardoor de pen, indien nat opgeborgen, snel kan
gaan roesten. Door de gelei in te laten drogen kan deze worden bewaard
en later met wat water worden hergebruikt. Waarom deze sepia-inkt zwart
en niet bruin is heb ik nog niet kunnen achterhalen.
Literatuurverwijzingen:
Zie ook: http://nl.wikipedia.org/wiki/Wegedoorn.
In de volgende bronnen komen
literatuurverwijzingen naar "Dutch Pink" voor:
- 'Roger de Piles. Oeuvres
diverses de M. de Piles. Tome troisieme. Les
Elémens de Peinture pratique, 1767.'
Raadpleeg dit boek bij Google.
- 'Robert Dossie. The Handmaid to the Arts, 1785 pp. 94-96 '
Raadpleeg dit boek bij Google (zoekterm: Dutch).
- 'Pierre François
Tingry. The Painter and
Varnisher’s
Guide:
Or, A Treatise, Both in Theory and Practice, on the Art of Making and
Applying Varnishes, on the Different Kinds of Painting; and on the
Method of Preparing Colours Both Simple and Compound. Printed for
G. Kearsley, J. Taylor, 1804. pp. 363–367.'Raadpleeg
dit boek bij Google (zoekterm: dutch).
- 'George Field. Chromatography,
or a Treatise on Colours and Pigments,
and of their Powers in Painting, London, 1841.'
Raadpleeg dit boek bij Google (zoekterm: dutch pink).
- 'By an American Artist
(Osborn,
L.). Handbook of young artist's and
amateurs in oil painting: A compilation of information selected from
Bouvier, Merimée, De Montabert, and others. New York: Willey and
Putnam. 1845. pp. 15, 52, 56, 270–271.' Raadpleeg
boek online (zoekterm: stil de grain).
- 'Josef Bersch. The Manufacture of Mineral and Lake
Pigments:
Containing Directions for the Manufacture of All Artificial Artists'
and Painters' Colours, Enamel Colours, Soot and Metallic Pigments.
Translated by Arthur Columbine Wright. London: Scott, Greenwood, 1901.
pp. 348-349.' Link naar dit boek (zoekterm: dutch
pink).
- 'Frederick Maire. Modern Pigments and Their Vehicles:
Their
Properties and Uses Considered Mainly from the Practical Side, and how
to Make Tints from Them. J.
Wiley & Sons, 1907. pp. 90-92. '
Raadpleeg dit boek online (zoekterm: dutch pink).
Als bronnen over oude Franse schilderskisten en hun inhoud hebben
gediend:
- 'Catalogue: Couleurs Fines et Matériel pour la peinture a
l'huile, Lefranc et Cie, Paris 1905, 247 pp.', met vele zwart-wit en
kleuren illustraties en omslag in kleur
- 'Catalogue: Couleurs Fines et Matériel d'Artistes, Bourgeois
Ainé, Paris 1925, 340 pp.', met vele zwart-wit illustraties
Als bron over pigmenten en aquarelverf-kleurstalen heeft o.a. gediend:
- 'J. Scott Taylor M.A., A descriptive handbook of modern water-colour
pigments, Winsor & Newton, London 1887, twenty-third thousand
(before or in 1931, 2 sh), One shilling books no. 43, 70 pp., 6
hand-coloured plates and a small W&N catalogue.'
- 'Exhibition Catalogue, Paint & Painting, Celebration of the 150th
anniversary of Winsor & Newton, Tate Prenten_Prints Publications
Department, London 1982, 118 pp.'
